JavaScript, web’deki en popüler programlama dilidir. Bu dili kullanarak statik öznitelikleri dinamik hale getirebilir, karmaşık web formlarını basitleştirebilir veya web sitenize etkileşimli özellikler ekleyebilirsiniz. JavaScript web’de, mobil uygulamada ve oyun geliştirmede kullanıldığından, öğrenmek çok faydalı olabilir.JavaScript, kendi hayranları olan dünyanın en popüler programlama dillerinden biri olarak kabul edilebilir; Bu nedenle bu yazımızda “JavaScript nedir ve kullanım alanları nelerdir”den bahsedeceğiz.

JavaScript Programlama Dili Nedir?

Kısaca JS olarak da adlandırılan JavaScript, en popüler programlama dillerinden biridir. JavaScript, çeşitli programlama yöntemlerini destekleyen üst düzey, dinamik, yorumlanan ve nesne yönelimli bir dildir. Bu dil, sunucu tarafı programlama, mobil uygulamalar, oyunlar ve masaüstü uygulamaları için kullanılabilir. Bu nedenle JavaScript programlama dilinin çok yönlü bir dil olduğu söylenebilir.

Bu terimlerden herhangi birine aşina değilseniz endişelenmeyin, çünkü bu terimlerin her birini aşağıda açıklayacağız. JavaScript dilinin ne olduğunu daha iyi anlamak için öncelikle derleyici dil (Compiled Language) nedir ve yorumlanan dilden (interpreted Language) farkı nedir veya ne tür dillere sunucu tarafı ve kullanıcı tarafı programlama dilleri denir? gibi sorulara cevap vermelisiniz Ancak bu kavramları anladıktan sonra JavaScript öğrenmeye başlayabilirsiniz.

Bildiğiniz gibi bilgisayarlar sadece sıfır ve bir (Binary) dilini temel alıyor ve başka bir dili anlamıyorlar. İlk başta makinelerle kendi dillerinde, yani sıfır ve birin diline yakın bir dilde iletişim kurmaya çalıştık. Doğrudan işlemci ile ilgili olan bu tür dillere düşük seviyeli (Low Level) diller denir; Assembly dili bu dillere bir örnektir.

Ancak bu dilleri öğrenmek ve hakim olmak programcılar için son derece zordu. Böylece uzmanlar, insan diline daha yakın diller oluşturmaya karar verdiler; Bu dillere üst düzey (High Level) diller denir. JavaScript gibi üst düzey diller, yazı yapıları ve mantıkları insan diline çok daha yakın hale geldiği için programcıların işini kolaylaştırdı. Dolayısıyla, JavaScript öğrenmenin diğer düşük seviyeli programlama dillerine göre daha kolay olduğu sonucuna varılabilir.

JavaScript’in Kullanımı Nedir?

Daha önce JavaScript dilinin popülaritesinden bahsetmiştik. Bu popülarite sebepsiz değil çünkü bu nesne yönelimli dil ile ruhsuz sitelerinize hayat verebilecek ve kullanıcılarınızla etkileşime geçebileceksiniz. Bu, sitenizde animasyon, ses ve video dosyalarını görüntüleyebileceğiniz anlamına gelir. Ayrıca sitenize zamanlayıcı koyabilir, fare hareketiyle renkleri değiştirebilir ve web sayfalarını daha çekici hale getiren daha birçok şey yapabilirsiniz.

Ancak JavaScript’in sunduğu tek şey bu değil. Bu dili kullanarak web, mobil ve masaüstü uygulamaları oluşturmaya başlayabilirsiniz. Bu amaçla, size bir dizi kitaplık sağlayan çeşitli JavaScript çerçevelerini kullanabilirsiniz. Bu dil ile yapabileceğiniz bir diğer eğlenceli şey de tarayıcı altında bilgisayar oyunları geliştirmektir. Yani genel olarak JavaScript dilinin kullanımları şu şekilde ifade edilebilir:

Web Sitelerine Etkileşim Ekleme

Bir web sitesinin statik bir metin sayfasından daha fazlası olmasını istiyorsanız, biraz JavaScript kullanmanız gerekir.

Mobil Uygulamalar Geliştirme

JavaScript yalnızca web siteleri için değildir… telefonunuzda ve tabletinizde bulunan uygulamaları oluşturmak için de kullanılır.

Web Tarayıcısı Tabanlı Oyunlar Oluşturma

Hiç doğrudan web tarayıcınızdan bir oyun oynadınız mı? JavaScript muhtemelen bunun gerçekleşmesine yardımcı oldu.

Arka Uç Web Geliştirme

JavaScript çoğunlukla ön uçta kullanılır, ancak arka uç altyapısında da kullanılabilecek kadar çok yönlü bir betik dilidir.

JavaScript’in Tarihçesi

JavaScript, 1995 yılında Brendan Eich tarafından Netscape’te mühendis iken oluşturuldu. Şirket, daha dinamik ve çekici web sayfalarına ihtiyacı olduğu sonucuna vardı; Bu, basit bir dil oluşturmaya yönelik ilk adımdı. Bay Brandon Eich, bu şirket tarafından web sayfaları için bir betik dili oluşturmak ve HTML kodlarını değiştirmekle görevlendirildi. Bay Eich in misyonu, yalnızca programlama profesyonelleri tarafından memnuniyetle karşılanmayacak, aynı zamanda tasarımcılar tarafından da kolayca kullanılacak bir dil sağlamaktı.

Şirket başlangıçta Schema dilini iyileştirmeyi ve basitleştirmeyi düşündü, ancak sonunda Java’ya benzer ancak daha basit bir sözdizimine sahip bir dile ihtiyaç duyduğu sonucuna vardı. Başlangıçta bu programlama dilinin adı Mocha idi, daha sonra Mona olarak değiştirildi. Aynı yılın Eylül ayında bu dilin adı LiveScript olarak değiştirilmiş ve son olarak JavaScript adı seçilerek isim değişikliği tamamlanmıştır.

Bu ismin kesinleşmesinin tek sebebi Java programlama dilinin o günlerde çok popüler hale gelmesiydi. Bu dil için bu ismi seçmek çok zekiceydi; Çünkü o zamanlar bu ismi seçerek Java satış payının büyük bir kısmını bu dil alabilmişti.

Ancak 1996’da JavaScript standardizasyon için ECMA organizasyonuna emanet edildi. Son olarak, ECMAScript adlı ilk JavaScript standardı 1997’de yayınlandı.

Çoğu programlama dilinin aksine, JavaScript dilinin girdi veya çıktı kavramı yoktur. Bir host ortamında bir betik dili olarak çalışacak şekilde tasarlanmıştır ve dış dünya ile iletişim kurmak için mekanizmalar sağlamak host ortama bağlıdır ve en yaygın host ortamı tarayıcıdır.

JavaScript Nasıl Çalışır?

JavaScript ya bir web sayfasına gömülüdür ya da bir .js dosyasına dahil edilmiştir. JavaScript aynı zamanda “sunucu taraflı” bir dil yerine “istemci taraflı” bir dildir, yani site ziyaretçilerinin bilgisayarlarına indirilir ve ardından işlenir.

Bir Web Sitesine JavaScript Nasıl Eklenir?

Aslında bir web sayfasına JavaScript kodu eklemek oldukça basit bir işlemdir (ve HTML ve CSS ile herhangi bir kodlama işi yaptıysanız tanıdık bir işlemdir). JavaScript, <script> etiketleri kullanılarak ve onlara text/javascript type niteliğini vererek doğrudan bir sayfanın koduna eklenebilir. Dürüst olmak gerekirse JavaScript, bir siteye CSS eklemeye çok benziyor. İşte yan yana bir karşılaştırma:

CSS:

<style>

CSS buraya gelir

</style>




JavaScript:

<script type="text/javascript">

JavaScript kodu buraya gelir

</script>

 

Css hakkında daha fazla bilgi edinmek için css nedir makalesini okuyun.

JavaScript kodu, bir sayfaya .js uzantılı ayrı bir başlık dosyası olarak da eklenebilir (genellikle, aynı anda birkaç sayfaya eklemek istediğiniz kodsa yapılır). Komut dosyası daha sonra indirilir ve her bireyin web tarayıcısında işlenerek ekranda gördükleri dinamik nesnelere ve efektlere dönüştürülür.

Bir uyarı: JavaScript, bireysel tarayıcılar tarafından işlendiğinden, bir kullanıcının kendi tarafında JavaScript’i devre dışı bırakması mümkündür. JavaScript kullanan sitelerin, böyle bir durumda bozulmayı önlemek için bir yedekleme planına sahip olması gerekir.

JavaScript’i Kim Kullanır?

Google, YouTube ve Facebook dahil olmak üzere en popüler web sitelerinden bazıları JavaScript ile oluşturulmuştur. JavaScript, geliştiricilerin menüleri veya bilgileri gösterme ve gizleme veya üzerine gelme efektleri ekleme gibi özellikleri uygulamasına olanak tanır.

JavaScript Nerede Çalıştırılır?

JavaScript ile Oluşturabileceğiniz 10 Şey:

1. Web siteleri
2. Web Uygulamaları
3. Sunucu uygulamaları
4. Web Sunucuları
5. Oyunlar
6. Sunumlar
7. Sanat
8. Programlama Bulmacaları
9. Mobil Uygulamalar
10. Uçan Robotlar

JavaScript Kitaplıkları Nedir?

Genel olarak konuşursak, JavaScript kitaplıkları, yaygın JavaScript işlevlerini gerçekleştirmek için kullanılabilen ve yeniden kullanılabilen önceden yazılmış kod parçacıkları koleksiyonlarıdır. Belirli bir JavaScript kitaplığı kodu, ihtiyaç duyulduğunda projenizin kodunun geri kalanına eklenebilir.

JavaScript’te Nesne Yönelimi Kavramı Ne Anlama Geliyor?

Nesne yönelimi, programlamada bir kalıp ve düşünme biçimidir. Nesne yönelimli programlama yaklaşımı, bileşenden bütüne veya aşağıdan yukarıya (Bottom-Up) şeklindedir. Yani başlangıçta programın küçük birimleri oluşturulur ve bu küçük birimler birbirine bağlanarak daha büyük birimler oluşturulur ve böylece program daha eksiksiz hale gelir. Nesne yönelimli programlama, sınıf ve nesne olmak üzere iki kavramı içerir.

Programlamada nesne yönelimi sizin için birçok sorunu çözebilir ve kodlama sürecini kolaylaştırabilir. Nesne yönlendirmede diğer kodlama yöntemlerinden farklı olarak çok sayıda değişken ve fonksiyonla uğraşmak yerine direkt olarak nesnelerle çalışırsınız. Nesne yönelimi kavramları gerçek dünyaya çok yakın olduğu için programcının nesne yönelimi kavramlarını anlaması kolay olacaktır.

Bu kavramı daha iyi anlamak için bir örnek kullanıyoruz; Çeşitli üretim makinelerine sahip bir atölye düşünün. Bu atölye bir sınıf olarak kabul edilebilir. Bu cihazların her biri bir nesne olarak kabul edilebilecek farklı bir ürün üretir. Ürünlerde bir sorun varsa ya da değiştirmek istiyorsak atölyeyi yıkıp yeniden yapmaya gerek yok.

Örneğin, çıktı ürün bir kek ise, daha tatlı bir kek istediğimizde, atölyede veya makinelerde herhangi bir değişiklik yapmamıza gerek yok, sadece kek hamuruna biraz şeker eklememiz yeterli. Nesne yönelimli programlamada olan tam olarak budur.

JavaScript Derlenmiş mi, Yorumlanmış mı Yoksa her İkisi Birden mi?

JavaScript hem derlenir hem de yorumlanır. JavaScript’in önceki sürümlerinde, yalnızca kodu satır satır çalıştıran ve sonucu hemen gösteren yorumlayıcıyı kullanıyordu. Ancak yorumlama oldukça yavaş olduğu için zamanla performans bir sorun haline geldi. Bu nedenle, JS’nin daha yeni sürümlerinde, muhtemelen V8’den sonra, yürütmeyi optimize etmek ve sonucu daha hızlı görüntülemek için JIT derleyicisi de dahil edildi. Bu JIT derleyicisi, kodlanması nispeten daha kolay olan bir bayt kodu üretir. Bu bayt kodu, yüksek düzeyde optimize edilmiş bir dizi talimattır.

V8 motoru, kodu yorumlamak için başlangıçta bir tercüman kullanır. Daha sonraki çalıştırmalarda V8 motoru, sık yürütülen işlevler ve sık kullanılan değişkenler gibi kalıpları bulur ve performansı artırmak için bunları derler.

JavaScript en çok web sayfası geliştirmesiyle bilinir, ancak çeşitli tarayıcı dışı ortamlarda da kullanılır.

JavaScript’i Benzersiz Yapan Nedir?

JavaScript, bu üç şeyi birleştiren tek tarayıcı teknolojisidir;

• HTML/CSS ile tam entegrasyon.
• Basit şeyler basitçe yapılır.
• Tüm büyük tarayıcılar tarafından desteklenir ve varsayılan olarak etkindir.

JavaScript’i benzersiz yapan da budur. Bu nedenle, tarayıcı arayüzleri oluşturmak için en yaygın araçtır.

Bununla birlikte, JavaScript sunucular, mobil uygulamalar vb. oluşturmak için kullanılabilir.

JavaScript Dilinin Güçlü Yönleri Nelerdir?

Programlama dünyasında kullanılan dillerin her birinin güçlü ve zayıf yönleri vardır ve JavaScript de bir istisna değildir. Bu dil, bazılarından kısaca bahsedeceğimiz birçok avantajı nedeniyle programcılar arasında çok popülerdir:

• İşleme ve yürütme için bir derleyiciye ihtiyaç duymaz.
• JavaScript’in öğrenilmesi çoğu programlama dilinden daha kolaydır.
• Farklı tarayıcılarda veya platformlarda platformlar arası çalışır.
• Diğer programlama dillerine göre daha hafif ve daha hızlıdır.
• Genel olarak birçok çerçeve, kitaplık ve araç sağlar.
• JavaScript, web tarayıcısının yerel dilidir ve kullanıcının tarayıcısında işlenir.
• Programcıların etkileşimli ve dinamik web sayfaları oluşturmasına olanak tanır.
• Kullanıcıların eylemlerine yanıt olarak tepki verir.

JavaScript’in Sınırlamaları Nelerdir?

Bu programlama dilinin bazı zayıf yönleri şunlardır:

• JavaScript, hatanın nedenini algılamada ve hata ayıklamada sorun yaşıyor.
• Güvenliği sürdürmek için kısıtlamalar oluşturarak JavaScript komut dosyalarının yürütülmesini sınırlar.
• Eski tarayıcılarda çalışmıyor.
• İstismarlara ve kötü amaçlı aracılara karşı savunmasız olabilir.
• Kullanıcıların bilgisayarlarında kötü amaçlı kodlar çalıştırmak için kullanılabilir.
• Farklı araçlarda farklı şekilde işlenerek tutarsızlığa ve bütünlük eksikliğine neden olabilir.

Diğer Programlama Dilleri ile Javascript Arasındaki Fark Nedir?

JavaScript’in popülaritesinin ana nedeni, diğer dillerle çok uyumlu olmasıdır. Birçok geliştirici, JavaScript kullanımları listesinde olmayan bir şey yapmak istemiyorsa, JavaScript’i ilk tercihi olarak kabul eder.

Şimdi bazı popüler programlama dillerine bir göz atalım:

#C Programlama Dili

Bu programlama dili nesne yönelimlidir ve .NET ortamında çalışan uygulamalar oluşturmak için kullanılır. Bu dili yazmanın statik bir modu vardır. Yani, değişkenleri yorumlama sırasında bilinmektedir. C# ve javascript arasındaki fark nedir? JavaScript’ten farklı olarak C#, veri türlerini değiştirmenize izin verir.

 

Java Programlama Dili

büyük uygulamaları desteklemek için tasarlanmış nesne yönelimli bir programlama dilidir. JavaScript’ten farklı olarak, Java daha yüksek yazma gücüne sahiptir; Yani, değişkenleri belirli veri türlerine bağlı olmalıdır. Java, betiği çalıştırmak için JIT yorumlayıcısına ihtiyaç duyar.

 

PHP Programlama Dili

WordPress gibi PHP tabanlı içerik yönetim sistemlerinde yaygın olarak bulunan sunucu taraflı bir dildir. PHP’nin ana amaçları, veritabanlarına veri aktarmak ve HTML dosyalarını bir araya getirmektir. PHP ve javascript arasındaki fark nedir? JavaScript’ten farklı olarak PHP, veritabanına doğrudan erişebilir ve vaka değişkenlerini kabul edebilir.

HTML (Köprü Metni İşaretleme Dili) hakkında daha fazla bilgi edinmek için HTML nedir? makalesini okuyun.

 

Ruby Programlama Dili

Ruby, meta programlamayı destekleyen genel amaçlı bir programlama dilidir. Bu, diğer programları ve kendisini analiz edip değiştirebileceği anlamına gelir. Bu dilin ünlü çalışma çerçevesi, yardımıyla büyük web uygulamaları oluşturabileceğiniz ve aynı zamanda paradan ve zamandan tasarruf edebileceğiniz Ruby on Rails’dir. Javascript’in Node.js’de kullanımı Ruby on Rails çerçevesinden esinlenmiştir.

 

Java ve JavaScript Aynı Şey mi?

Java nesne tabanlı bir programlama dili iken, JavaScript bir OOP (nesne yönelimli program)’dır ve JavaScript daha çok tarayıcılar gibi web uygulamalarında kullanılırken Java daha çok uygulama geliştirme, akıllı cihazlar ve arka uç uygulamalarında kullanılır.

 

JavaScript İçin Hangi Program?

Visual Studio Code, hata ayıklama, sürüm kontrolü ve görev çalıştırma gibi geliştirme işlemlerini destekleyen Microsoft tarafından geliştirilmiş bir kod düzenleyicisidir ve JavaScript için en popüler ve güvenilir kod düzenleyicilerinden biridir.

 

HTML ve js Nasıl Bağlanır?

JavaScript kodunu çevreleyen özel HTML etiketi <script> kullanarak bir HTML belgesine JavaScript kodu ekleyebilirsiniz. <script> etiketi, JavaScript’in ne zaman yüklenmesini istediğinize bağlı olarak HTML’nizin <head> bölümüne veya <body> bölümüne yerleştirilebilir.

 

JavaScript Bedava mı?

JavaScript zaten tarayıcınızda, bilgisayarınızda, tabletinizde ve akıllı telefonunuzda çalışıyor. JavaScript herkes için ücretsizdir.

 

JavaScript Çerçeveleri Nedir?

Bilgisayar programcılığında çerçeve, programcıların üzerine yazılımlarını oluşturabilecekleri bir temeldir. Benzer bir şekilde, bir JavaScript çerçevesi, programcıların rahatlığı için bir temel sağlar ve önceden yazılmış bir dizi kod sağlayarak yardımcı olur, böylece programcılar sıfırdan başlamak zorunda kalmazlar.

 

JavaScript Kullanım Örnekleri

JavaScript, etkileşimli ve kullanıcı dostu uygulamalar oluşturabildiği için mobil uygulama geliştirmede sıklıkla kullanılır. JavaScript kullanan bazı mobil uygulama örnekleri arasında Facebook, Twitter ve Uber yer alır.

 

JavaScript’in Geleceği

JavaScript, İnternet’teki tek istemci tarafı betik dili olmasa da, ilklerden biriydi ve hala en yaygın kullanılanıdır. Birçok geliştirici, JavaScript’in verimsiz olduğuna inanıyor, bu nedenle yıllar içinde dilde birçok iyileştirme yaptılar. Girişimci programcılar, daha az karmaşık olan ve belirli uygulamalar için hedeflenebilen, JavaScript’in yapı taşlarından oluşturulmuş daha özlü diller olan JavaScript kitaplıkları oluşturdular.

Örneğin, JQuery, JavaScript’in animasyon ve etkileşimli işlevlerinin çoğunu basitleştiren ve genişleten bir JavaScript kitaplığıdır; Backbone.js ise duyarlı tasarımı kolaylaştırır.

Geliştiriciler uygulamalarında artan etkileşim ve karmaşıklık oluşturdukça JavaScript, İnternet deneyiminin ayrılmaz bir parçası haline geldi. Arama motorları, e-ticaret, içerik yönetim sistemleri, duyarlı tasarım, sosyal medya ve telefon uygulamaları onsuz mümkün olmazdı.

 

JavaScript Programlama Dilindeki Zorluk Seviyesi ile Kastedilen Nedir?

Basit görevlerle başlarsanız JavaScript öğrenmek nispeten kolaydır ve deneyim kazandıkça yavaş yavaş daha gelişmiş kodlar yazabilirsiniz. Bu dil açık kaynak olduğu için çok geniştir ve herkes bu dili kullanabilir. Bu dili kullanmak herhangi bir lisans satın almayı gerektirmez. Mevcut çevrimiçi JavaScript eğitimlerini ve notepad yazılımını kullanarak JavaScript kodlarını hemen şimdi yazmaya başlayabilirsiniz.

 

Son Söz

Son olarak bu dili öğrenmeye karar verdiyseniz sizi tebrik ederiz. Çünkü JavaScript aslında sadece istemci taraflı bir programlama dili değildir. Tahminler, çok da uzak olmayan bir gelecekte her şeyin etkileşimli web platformuna doğru kayacağını gösteriyor ve bu, JavaScript gibi tüm ihtiyaçlarımıza cevap verebilecek bir dile her zamankinden daha fazla ihtiyacımız olacağı anlamına geliyor.

Ayrıca bu dil şu anda birçok kişi ve kuruluş tarafından kullanılmaktadır. Bu, bir programcı olarak bu alanda birçok eğitim kaynağına ve bilgiye erişebileceğiniz anlamına gelir.

Bu dili öğrenmek istiyorsanız, javascript’ten ne bekleyeceğinizi bilmeniz gerekir;

• Bu dil kolayca öğrenilebilir ve web sayfalarında kullanılabilir.
• Çok sayıda programcı bu dili desteklemiştir.
• JavaScript, sunucuya yapılan isteklerin sayısını azaltır.
• Diğer programlama dilleri ile uyumludur.
• Diğer dillere göre daha hızlı ve daha hafiftir.

Umarız bu makale size javascript’in ne olduğu hakkında yeterli bilgi vermiştir.

JavaScript programlama dili ile ilgili deneyimlerinizi ve görüşlerinizi bizlerle ve diğer kullanıcılarla paylaşırsanız seviniriz.

Barındırmaya ihtiyacınız varsa, Mavihost’un en uygun ve ucuz Linux hosting planlarını değerlendirmenizi şiddetle tavsiye ederim.

 

Sıkça Sorulan Sorular

En sık sorulan sorulardan bazılarının yanıtları:

JavaScript Nedir?

JavaScript, dinamik bir bilgisayar programlama dilidir. Hafiftir ve en yaygın olarak, uygulamaları istemci tarafı betiğinin kullanıcıyla etkileşime girmesine ve dinamik sayfalar oluşturmasına izin veren web sayfalarının bir parçası olarak kullanılır. Nesneye yönelik yeteneklere sahip yorumlanmış bir programlama dilidir.

JavaScript Neden Çok Kullanılıyor?

JavaScript neden bu kadar yaygın? Birincil sebeplerden biri, her yerde çalışabilmesidir. JavaScript dili tüm büyük tarayıcılarda çalışır: Internet Explorer, Safari, Google Chrome, Mozilla Firefox, Opera, Edge ve hatta daha az bilinen bazı tarayıcılar da. Bu, dili çalıştırmadan önce kod derlemesinin gerekli olmadığı anlamına gelir.

JavaScript Öğrenmek Zor mu?

Hayır. JavaScript öğrenmesi en kolay programlama dillerinden biridir, bu nedenle kodlamaya yeni başlayan herkes için harika bir ilk dil görevi görür. JavaScript kodunun en karmaşık satırları bile parçalar halinde tek tek yazılabilir. Aynı zamanda web tarayıcısında da test edilebilir.

JavaScript Öğrenmek İçin HTML’ye İhtiyacım Var mı?

JavaScript’i HTML ve CSS olmadan da öğrenebilirsiniz. Ancak web siteleri veya web uygulamaları oluşturmak istiyorsanız HTML ve CSS öğrenmeniz gerekir.

Önce CSS mi Yoksa JavaScript mi ​​Öğrenmeliyim?

İdeal olarak, önce HTML’yi, ardından CSS’yi öğrenir ve ardından JavaScript ile bitirirsiniz; Çünkü bu düzende üst üste inşa edilmişlerdir.

JavaScript’in Avantajları Nelerdir?

JavaScript’in Avantajları:

• Hız.
• Sunucu üzerindeki yükün azaltılması.
• Kullanım kolaylığı.
• Zengin Arayüz.
• çok yönlülük.
• Genişletilmiş işlevsellik.
• Birlikte çalışabilirlik.
• Popülerlik.