Bir telefon rehberi gibi, bir alan adı sistemi (DNS), alan adlarını ilgili İnternet Protokolü (IP) adresleriyle eşleştirerek insanlar ve bilgisayarlar arasındaki iletişim boşluğunda köprü oluşturur.

Bu ayrıntılı kılavuzda, DNS’nin ne olduğu, DNS’nin nasıl çalıştığı, alan ad sunucularının tanımı ve bunların nasıl değiştirileceği hakkında daha fazla bilgi edineceksiniz.

DNS nedir ne işe yarar?

Domain name system (DNS) veya Türkçe tabiri ile Alan Adı Sistemi, İnternet’in telefon rehberidir. İnsanlar bilgilere online olarak mavihost.net gibi alan adları aracılığıyla erişir. Web tarayıcıları, İnternet Protokolü (IP) adresleri aracılığıyla etkileşime girer. DNS, alan adlarını IP adreslerine çevirir, böylece tarayıcılar İnternet kaynaklarını yükleyebilir.

Örneğin, birisi bir web tarayıcısına “example.com” yazarsa, perde arkasındaki bir sunucu bu adı karşılık gelen IP adresine eşler. Bir IP adresi yapı olarak 205.0.114.82’ye benzer.

İnternete bağlı her cihazın, diğer makinelerin cihazı bulmak için kullandığı benzersiz bir IP adresi vardır. DNS sunucuları, insanların 192.168.1.1 (IPv4’te) gibi IP adreslerini veya 2400:cb00:2048:1::c629:d7a2 (IPv6’da) gibi daha karmaşık daha yeni alfasayısal IP adreslerini ezberleme ihtiyacını ortadan kaldırır.

DNS Nasıl Çalışır?

DNS çözümleme süreci, bir host adının (www.example.com gibi) bilgisayar dostu bir IP adresine (192.168.1.1 gibi) dönüştürülmesini içerir. İnternetteki her cihaza bir IP adresi verilir ve bu adres, uygun İnternet cihazını bulmak için gereklidir – tıpkı bir sokak adresinin belirli bir evi bulmak için kullanılması gibi.

Bir kullanıcı bir web sayfasını yüklemek istediğinde, kullanıcının web tarayıcısına yazdıkları (example.com) ile example.com web sayfasını bulmak için gereken makine dostu adres arasında bir çeviri yapılmalıdır.

DNS çözümlemesinin ardındaki süreci anlamak için, bir DNS sorgusunun aralarından geçmesi gereken farklı donanım bileşenleri hakkında bilgi edinmek önemlidir. Web tarayıcısı için, DNS araması “sahne arkasında” gerçekleşir ve ilk istek dışında kullanıcının bilgisayarından herhangi bir etkileşim gerektirmez.

DNS adresi nasıl bulunur?

DNS sunucuları, URL’leri ve alan adlarını bilgisayarların anlayabileceği ve kullanabileceği IP adreslerine dönüştürür. Bir kullanıcının bir tarayıcıya yazdıklarını, makinenin bir web sayfasını bulmak için kullanabileceği bir şeye çevirir. Bu çeviri ve arama işlemine DNS çözümlemesi denir.

Bir DNS çözümlemesinin (resoşution) temel süreci böyledir:

• Kullanıcı bir tarayıcıya bir web adresi veya alan adı girer.
• Tarayıcı, etki alanının hangi IP’ye veya ağ adresine karşılık geldiğini bulmak için ağa özyinelemeli DNS sorgusu (recursive DNS query) adı verilen bir mesaj gönderir.
• Sorgu (query), özyinelemeli çözümleyici (recursive resolver) olarak da adlandırılan ve genellikle internet servis sağlayıcısı (internet service provider-ISP) tarafından yönetilen yinelemeli bir DNS sunucusuna gider. özyinelemeli çözümleyici adrese sahipse, adresi kullanıcıya döndürür ve web sayfası yüklenir.
• özyinelemeli DNS sunucusunun bir yanıtı yoksa, bir dizi başka sunucuyu şu sırayla sorgulayacaktır: DNS kök ad sunucuları, üst düzey etki alanı (TLD) ad sunucuları ve yetkili ad sunucuları.
• Üç sunucu türü birlikte çalışır ve sorgulanan IP adresini içeren bir DNS kaydı alana kadar yeniden yönlendirmeye devam eder. Bu bilgileri özyinelemeli DNS sunucusuna gönderir ve kullanıcının aradığı web sayfası yüklenir. DNS kök ad sunucuları ve TLD sunucuları öncelikle sorguları yeniden yönlendirir ve çözümü nadiren kendileri sağlar.
• özyinelemeli sunucu, IP adresini içeren etki alanı adı için A kaydını depolar veya önbelleğe (Caches) alır. Bir dahaki sefere o alan adı için bir istek aldığında, diğer sunucuları sorgulamak yerine doğrudan kullanıcıya yanıt verebilir.
• Sorgu (query) yetkili sunucuya ulaşırsa ve bilgiyi bulamazsa, bir hata mesajı döndürür.

Çeşitli sunucuları sorgulayan tüm süreç, bir saniyenin çok küçük bir kısmını alır ve genellikle kullanıcı tarafından algılanamaz.

DNS sunucuları, kendi alanlarının içinden ve dışından gelen soruları yanıtlar. Bir sunucu, etki alanı dışından, etki alanı içindeki bir ad veya adres hakkında bilgi almak için bir istek aldığında, yetkili yanıtı sağlar.

Bir sunucu, kendi etki alanından o etki alanı dışındaki bir ad veya adres için bir istek aldığında, isteği genellikle ISP’si tarafından yönetilen başka bir sunucuya iletir.

DNS Sunucusu Nedir?

DNS sunucuları, alan adlarını IP adreslerine çevirerek, DNS istemcilerinin kaynak sunucuya ulaşmasını mümkün kılar.

DNS sunucu çeşitleri

Bir DNS çözümlemesinin tamamlanmasında yer alan birkaç sunucu türü vardır. Aşağıdaki liste, bir query’nin içinden geçtiği sırayla dört ad sunucusunu açıklamaktadır. Aranan DNS veya diğer isim sunucularına yönlendirmeleri sağlarlar.

DNS recursor (DNS yineleyici)

Yineleyici, bir kütüphanede belirli bir kitabı bulması istenen bir kütüphaneci olarak düşünülebilir. DNS yineleyici, web tarayıcıları gibi uygulamalar aracılığıyla istemci makinelerden sorgu almak için tasarlanmış bir sunucudur. Tipik olarak yineleyici, müşterinin DNS sorgusunu karşılamak için ek istekler yapmaktan sorumludur.

Root nameserver (Kök ad sunucusu)

Kök sunucu, insan tarafından okunabilen internet sunucu adresi adlarının (host name) IP adreslerine çevrilmesinde (çözümlenmesinde) ilk adımdır. Bir kütüphanede farklı kitap raflarına işaret eden bir dizin gibi düşünülebilir – tipik olarak diğer daha spesifik konumlara referans görevi görür.

TLD nameserver (TLD ad sunucusu)

Üst düzey etki alanı sunucusu (TLD), bir kitaplıktaki belirli bir kitap rafı olarak düşünülebilir. Bu ad sunucusu, belirli bir IP adresini aramanın bir sonraki adımıdır ve bir internet sunucu adresi adının son bölümünü barındırır (example.com’da, TLD sunucusu “com” dur).

Authoritative nameserver (Yetkili ad sunucusu)

Bu son ad sunucusu, belirli bir adın tanımına çevrilebileceği bir kitap rafındaki bir sözlük olarak düşünülebilir. Yetkili ad sunucusu, ad sunucusu sorgusundaki son duraktır. Yetkili ad sunucusunun istenen kayda erişimi varsa, istenen internet sunucu adresi adının IP adresini ilk isteği yapan DNS Recursor’a (kütüphaneci) geri döndürür.

DNS aramasındaki adımlar nelerdir?

Çoğu durumda DNS, bir alan adının uygun IP adresine çevrilmesiyle ilgilenir. Bu işlemin nasıl çalıştığını öğrenmek için, bir web tarayıcısından, DNS arama sürecinden geçerek ve tekrar geri dönerken DNS arama yolunun izlenmesine yardımcı olur. Bu adımlar nelerdir, beraber bakalım:

Bir DNS aramasında genellikle 8 adım vardır

1. Bir kullanıcı bir web tarayıcısına ‘example.com’ yazar ve sorgu İnternet’e gider ve bir DNS özyinelemeli çözümleyici tarafından alınır.
2. Çözümleyici daha sonra bir DNS kök ad sunucusunu (.) sorgular.
3. Kök sunucu daha sonra çözümleyiciye, etki alanları için bilgileri depolayan bir Üst Düzey Etki Alanı (TLD) DNS sunucusunun (.com veya .net gibi) adresiyle yanıt verir. Example.com’u ararken, isteğimiz .com TLD’sine yöneliktir.
4. Çözümleyici daha sonra .com TLD’ye bir istekte bulunur.
5. TLD sunucusu daha sonra etki alanının ad sunucusunun IP adresi olan example.com ile yanıt verir.
6. Son olarak, özyinelemeli çözümleyici, alanın ad sunucusuna bir sorgu gönderir.
7. example.com için IP adresi daha sonra ad sunucusundan çözümleyiciye döndürülür.
8. DNS çözümleyici daha sonra web tarayıcısına başlangıçta talep edilen etki alanının IP adresiyle yanıt verir.

DNS aramasının 8 adımı, example.com gibi IP adresini döndürdüğünde, tarayıcı web sayfası için istekte bulunabilir:

1. Tarayıcı, IP adresine bir HTTP isteği yapar.
2. Bu IP’deki sunucu, tarayıcıda işlenecek web sayfasını döndürür.

DNS sorgusu türleri

Aşağıdaki DNS sorgusu türleri, DNS çözümlemesinde farklı noktalarda yer alan başlıca sorgulardır:

Özyinelemeli DNS sorguları (Recursive DNS queries)

Özyinelemeli sunucu ile istemci arasında gerçekleşen sorgulardır. Sağlanan yanıt, tam ad çözümlemesi veya adın bulunamadığını söyleyen bir hata mesajıdır. Özyinelemeli sorgular ya yanıtla ya da bir hatayla sonuçlanır.

Yinelemeli DNS sorguları (Iterative DNS queries) 

Yerel bir DNS sunucusu olan özyinelemeli çözümleyici ile kök, TLD ve yetkili ad sunucuları gibi yerel olmayan ad sunucuları arasında gerçekleşir. Yinelemeli sorgular ad çözümlemesi gerektirmez; ad sunucuları bunun yerine bir başvuruyla yanıt verebilir. Kök sunucu, özyinelemeli sunucuyu yetkili bir sunucuya yönlendiren TLD’ye yönlendirir. Yetkili sunucu, varsa, özyinelemeli sunucuya alan adını sağlar. Yinelemeli sorgular, bir yanıtta veya bir başvuruda çözülür.

Yinelenmeyen sorgular (Nonrecursive queries)

Özyinelemeli çözümleyicinin yanıtı nereden alacağını zaten bildiği sorgulardır. Yanıt ya özyinelemeli sunucuda önbelleğe alınır ya da özyinelemeli sunucu kök ve TLD sunucularını atlamayı ve doğrudan belirli bir yetkili sunucuya gitmeyi bilir. Özyinelemeli değildir çünkü daha fazla sorguya gerek yoktur – ve dolayısıyla talep de yoktur. Özyinelemeli olmayan sorgular yanıtta çözülür. Özyinelemeli bir çözümleyici, önceki bir oturumdan bir IP adresini önbelleğe aldıysa ve bu adresi bir sonraki istek üzerine sunarsa, bu özyinelemeli olmayan bir sorgu olarak kabul edilir.

dns ayarları ne olmalı?

DNS sunucuları arasından popüler olanları tercih edebileceğiniz gibi güncel DNS sunucularını takip ederek güvenli bir DNS sunucusu da tercih edebilirsiniz. Genel olarak 8.8.8.8 / 8.8.4.4 en çok bilinen DNS adresleridir.

DNS Nasıl Değiştirilir?

En kolay şekilde DNS’inizi değiştirmek istiyorsanız bu adımları ilerleyin:  

1. Google Home uygulamasını açın.
2. Wi-Fi Ayarları’na tıklayın, sonra Gelişmiş Ağ.
3. DNS’ye tıklayın
4. İstediğiniz genel DNS sunucusunu seçin. Özel bir DNS sunucusu seçerseniz, birincil ve ikincil bir sunucu adresi girin.
5. Kaydet’e tıklayın.

Sön söz

Nekadar bilgi edinirsiniz o kadar çok işinize yarar. En iyi şekilde yararlanabilmeniz için bu makalede size DNS hakkında her şeyi anlatmaya çalıştık.

DNS hakkında sıkça sorulan sorular

Burada DNS hakkında daha çok sorulan soruları cevaplayacağız.

DNS adresi nasıl bulunur?

Başlat menüsünden Komut İsteminizi açın (veya Windows görev çubuğunuzdaki aramaya “Cmd” yazın). Ardından, komut isteminize ipconfig/all yazın ve Enter’a basın. “DNS Sunucuları” etiketli alanı arayın. İlk adres birincil DNS sunucusudur ve sonraki adres ikincil DNS sunucusudur.

DNS sunucusu ne için kullanılır?

DNS servers are used to help facilitate communication between humans and computers. The key role of DNS servers is to match website hostnames to their corresponding IPV4 or IPV6 addresses.